OŁTARZ, z łac. altare – miejsce składania ofiar kultowych, znane niemal we wszystkich rozwiniętych religiach. Pierwotną formą ołtarzy były wzniesienia usypane z ziemi i kamieni lub naturalne kamienie. W starożytnym Egipcie ołtarze wiązały się z kultem zmarłych. W rzymskich domach znane były małe ołtarzyki ustawiane w atrium. Antyczne ołtarze mogły być proste, ale też mogły posiadać monumentalną oprawę architektoniczno – rzeźbiarską. W religii chrześcijańskiej ołtarz jest miejscem modlitwy kapłana i ofiary mszy. Pierwsze ołtarze miały formę stołu. W XI wieku pojawiła się nastawa ołtarzowa (retabulum): obraz lub rzeźba dekorująca ołtarz. Dla gotyku charakterystyczne są ołtarze szafiaste, w których nastawa jest wieloskrzydłowa, bogato malowana lub rzeźbiona z dekoracyjnym zwieńczeniem. W renesansie najpopularniejszy stał się typ ołtarza przyściennego, architektonicznego z kilkukondygnacyjną kompozycją architektoniczno – rzeźbiarską, obrazem lub rzeźbą w polu środkowym. W baroku i rokoku ołtarze były bogato dekorowane. Ołtarze wykonywano głównie z drewna, a także stiuku i marmuru, oraz zdobiono polichromią. Współczesna liturgia zaleca ustawianie ołtarzy w formie mensy wolno stojącej wysuniętej w stronę nawy, zmniejszanie liczby ołtarzy bocznych i prostotę w ich zdobieniu.
