MINIATURA, z wł. minio minia, cynober – 1) iluminacja czyli malarska lub rysunkowa ilustracja zdobiąca rękopis. Malowana farbami kryjącymi (woskowymi, temperą) lub wodnymi, rysowana piórem, srebrnym sztyftem lub cienkim pędzelkiem. Znane były już w starożytności, ich rozwój nastąpił wraz z rozpowszechnieniem się od IV w. kodeksów – pierwszych ksiąg o współczesnej formie. Malowane miniatury zdobiły przede wszystkim księgi o treści religijnej, natomiast w pismach świeckich przeważały miniatury rysunkowe podmalowane farbami wodnymi. Do najczęściej występujących rodzajów należały: inicjały ornamentalne i obrazkowe, ilustracje tekstowe często całostronicowe; 2) obraz głównie portret o bardzo małym formacie malowany precyzyjnie na pergaminie, kości słoniowej, metalu lub porcelanie. Pojawiły się w XV w., były popularne w XVIII – XIX w., często umieszczane w medalionach, bransoletach, tabakierkach.
