Katakumby (gr. kata – pod, tymbos – grób) – cmentarz podziemny składający się z galerii, komór i korytarzy, w ścianach których wydrążono nisze grobowe. Zazwyczaj były kilkupiętrowe, wydrążone bardzo głęboko w ziemi, na podobieństwo labiryntu. Po raz pierwszy tego terminu użyli Rzymianie, by określić miejsce na ulicy Via Appia, gdzie wydobywano tuf wulkaniczny, używany do budowy umocnień. Od IX w. zaczęto używać słowa katakumby dla określenia wszystkich podziemnych cmentarzy. Pierwsze podziemne cmentarze powstały w Rzymie w okresie od I w. do IV w. Zmarłych chowano w niszach grobowych wzdłuż korytarzy lub w większych komorach, przerobionych na kaplice. Ściany zdobiono freskami, stiukami, marmurem – symbolami związanymi z religią chrześcijańską (ryby, winogrona, ptaki). W V wieku katakumby stały się miejscem modlitw i oddawania czci męczennikom. Najważniejszym badaczem rzymskich katakumb był Antonio Bossio (ok. 1575-1576 – 1629). Książka Antonio Bossiego Roma sotteranea zawierała plany katakumb, dużo informacji o ich historii, opartych głównie na źródłach antycznych, a także liczne ryciny, będące bezcennym źródłem dokumentującym stan zachowania katakumb i sarkofagów na początku XVII w. Niestety później wiele bezcennych fresków i rzeźb uległo bezpowrotnemu zniszczeniu. Podczas badań nad podziemnymi rzymskimi cmentarzami odkryto wiele anonimowych grobów, uznawanych często bezkrytycznie za groby wczesnochrześcijańskich męczenników. Ich relikwie trafiły do wielu kościołów w całej Europie, m.in. do Polski.