Projekt skierowany do osób niesłyszących, posługujących się PJM. Powstaje w oparciu o Leksykon Grupy Artystów Głuchych we współpracy z GAG. Naszym celem jest rozwijanie zainteresowania sztuką i kulturą w środowisku osób niesłyszących. Realizujemy warsztaty i oprowadzania w PJM w najważniejszych instytucjach kultury.
Więcej o projekcie. ►
action painting
ACTION PAINTING — malarstwo gestu. Termin określa technikę, ale też nurt w amerykańskim malarstwie końca lat 40. i 50. XX wieku, opierający się na ...
akademia
AKADEMIA – oficjalna nazwa uczelni wyższych kojarzona szczególnie ze szkołami artystycznymi. Pierwsze akademie artystyczne (rysunku oraz rzeźby i mal...
akryl, malarstwo akrylowe
AKRYL, MALARSTWO AKRYLOWE – technika malarska posługująca się farbami akrylowymi. Farby mogą występować w formie zawiesiny, używa się ich wtedy do ...
akwarela
AKWARELA – wł. acquarello od acqua: woda. 1) Farba o spoiwie rozpuszczalnym w wodzie. 2) Technika malarska posługująca się takimi farbami, nakładanymi na pap...
amator
AMATOR – 1) osoba zajmująca się czymś nieprofesjonalnie, nie mająca doświadczenia lub wykształcenia w danej dziedzinie; 2) miłośnik czegoś, osoba znaj...
ambalaż
AMBALAŻ — z fr. emballage: opakowanie, działanie artystyczne polegające na opakowywaniu, owijaniu, zasłanianiu przedmiotów, ale też architektury, natury....
analiza dzieła sztuki
ANALIZA DZIEŁA SZTUKI – metoda badawcza polegająca na rozpatrywaniu jakiegoś problemu czy zjawiska dotyczącego dzieła sztuki. Dzięki analizie dzieła ...
animacja
ANIMACJA – z łac. animatio: ożywienie. Technika polegająca na wykonywaniu serii zdjęć poklatkowych, rejestrujących na pojedynczych klatkach kolejne...
antyk
ANTYK jest rozumiany w sztuce na dwa sposoby: 1) jako cywilizacja grecko-rzymska rozwijająca się na obszarze basenu Morza Śródziemnego od końca III ...
antysztuka
ANTYSZTUKA – nurt sztuki współczesnej, którego geneza sięga do ruchów awangardowych XIX i XX w. Antysztuka podważa kanon sztuki tradycyjnej opartej...
arkada
ARKADA , z fr. arcade – element architektoniczny składający się z dwóch podpór (filarów, kolumn) zamkniętych u góry łukiem. W zależności od funkcji a...
arras
ARRAS Inaczej tapiseria z fr. tapiserie. Arras to jeden z największych ośrodków produkcji tkanin dekoracyjnych w średniowieczu (Francja). Od niego poc...
Art Déco
ART DÉCO – styl w sztuce lat 20. I 30. XX wieku. Charakteryzował się uproszczeniem form, symetrią, oparciem kompozycji na liniach prostych, kontr...
art-brut
ART-BRUT — z fr. art – sztuka, brut – surowy (pierwotny). Wyrażeniem „sztuka surowa”, Jean Dubuffet nazwał w 1945 roku twórczość dzieci, artystów naiwn...
artzin
ARTZIN — rodzaj druku ulotnego lub magazyn wydawany i powielany we własnym zakresie, nieregularnie, w niewielkim nakładzie przez grupy artystów, lite...
asamblaż
ASAMBLAŻ — z franc. assemblage: gromadzenie, technika wywodząca się z kolażu i oznaczająca dzieło powstałe z wykorzystaniem elementów trójwymiarowych. Pierwszy r...
atelier
ATELIER , z fr. pracownia, również z fr. studio – 1) pomieszczenie służące do wykonywania pracy artystycznej. W zależności od rodzaju tej pracy w ...
awangarda
AWANGARDA — z franc.: avant gard — straż przednia. Termin stosowany obecnie w dwojakim znaczeniu: szerszym – na określenie wszelkiej twórczości nowatorsk...
awers i rewers
AWERS I REWERS – dwie strony płaskiego, zdobionego przedmiotu np. monety, medalu, ale też ryciny, grafiki lub innego przedmiotu. Awers jest główną stroną...
azulejos
AZULEJOS — glazurowane płytki ceramiczne stosowane obecnie przede wszystkim w Portugalii, wcześniej również powszechnie w Hiszpanii. Słynnym ośrodk...
barok
BAROK — termin jest stosowany na określenie: 1) nurtu sztuki europejskiej XVII – XVIII wieku (barok jako styl); 2) całej sztuki obejmującej wszystkie...
batik
BATIK — jest to metoda farbowania tkanin, w której części tkaniny, które mają pozostać nie zabarwione, pokrywa się cienką warstwą wosku, a następni...
bazylika
BAZYLIKA , z łac. basilica , z gr. basilike : królewski – 1) w starożytnej architekturze rzymskiej – budynek sądowo-targowy na forum; 2) w archite...
biennale
BIENNALE — impreza kulturalna (wystawa, festiwal) odbywająca się cyklicznie co dwa lata. Może być organizowane w różnych dziedzinach: sztuk wizualn...
blejtram
BLEJTRAM (krosno malarskie) – rama, na którą naciąga się i przybija płótno do namalowania obrazu. Wykonywany jest najczęściej z drewnianych listew. B...
body art
BODZ ART — z ang.: sztuka ciała, kierunek w sztuce, w którym materiałem i środkiem ekspresji jest ciało artysty. Pojawił się w drugiej połowie lat 60. X...
camera obscura
CAMERA OBSCURA , z łac. ciemna komnata zwana również ciemnią optyczną czy kamerą otworkową – skrzynka z otworkiem w przedniej ścianie z matową sz...
ceramika
CERAMIKA — nazwą ceramika określa się wyroby z gliny, modelowane ręcznie lub toczone na kole garncarskim i utrwalone przez wypalanie w ogniu. Wyroby...
cerkiew
CERKIEW – pierwotnie nazwa świątyni chrześcijańskiej w języku starosłowiańskim. Od XV w. jest to określenie świątyni prawosławnej i greckokatoli...
chińska porcelana
CHIŃSKA PORCELANA — jest to nazwa wyrobów porcelanowych z kaolinu, które powstały w X wieku na początku panowania chińskiej dynastii Sung. Zawdzięc...
cokół
COKÓŁ — pojęcie to ma dwa znaczenia: 1) najniższy nadziemny człon budowli kolumny, filaru, portalu, stanowiący ich podstawę konstrukcyjną albo wyłącz...
color field painting
COLOR FIELD PAINTING — z ang. color (colour) – kolor, field – pole, obszar, w dosłownym tłumaczeniu oznacza to „malarstwo kolorowych pól”. Jest to odmian...
Cytaty: Fragment wywiadu z Jadwigą Sawicką, 2006
„Bo w sztuce jestem materialistką i interesuje mnie powierzchnia rzeczy, opakowanie i zakrycie. Interesuje mnie rozdźwięk pomiędzy obietnicą a zawa...
Cytaty: Henryk Stażewski, zanotowana wypowiedź (1965)
Po skończeniu Akademii ja i [Mieczysław — przyp. red.] Szczuka zaczęliśmy robić sztukę nowoczesną, ale była wojna i nie mieliśmy żadnego kontaktu z ...
Cytaty: Jadwiga Sawicka, z tekstu do wystawy Kobieta o kobiecie, 1996
„Odzież zdobi, okrywa i daje świadectwo. Nieodparta logika wynikająca z funkcjonalności pozornie ułatwia zadanie. Niestety, ciało nie zawsze może sp...
Cytaty: Paweł Jarodzki o szablonie
„Szablon jest znakiem. Jest ręką odbitą przez anonimowego artystę w prehistorycznej grocie, jest sitodrukiem Warhola, jest plakatem propagandowym odbij...
Cytaty: Tadeusz Kantor o ambalażu
„Ten gest O P A K O W A N I A
spełniany w najbardziej prozaicznej codzienności życia
przeniosłem z lękiem na moje dzieło.
Dzieło sztuki.
Podniecała mnie niep...
cyzelowanie
CYZELOWANIE — jest to ręczna lub mechaniczna obróbka przedmiotów metalowych stosowana w celu ostatecznego wykończenia powierzchni. Polega na wstępn...
dadaizm
DADAIZM — międzynarodowy, radykalny ruch artystyczny zainicjowany ok. 1915 roku przez artystów i pisarzy europejskich i amerykańskich. Był reakcją na obo...
design
DESIGN — Z ang. design – projekt. Potocznie stosowana spolszczona pisownia – dizajn. Termin, który od kilkunastu lat w Polsce jest rozumiany ...
drzeworyt
DRZEWORYT — jest to ręczna lub mechaniczna obróbka przedmiotów metalowych stosowana w celu ostatecznego wykończenia powierzchni. Polega na wstępn...
École de Paris
ÉCOLE DE PARIS — z fr. école – szkoła; termin oznacza „szkołę paryską”. Pierwotnie nazwa została zaproponowana w latach 20 XX wieku przez André War...
ekspresjonizm
EKSPRESJONIZM — w szerszym znaczeniu spotęgowanie poprzez deformację, szczególną kompozycję, kontrastowe zestawienie barw, ale też wybór tematu n...
ekspresjonizm abstrakcyjny
EKSPRESJONIZM ABSTRAKCYJNY — jest to kierunek w malarstwie amerykańskim zapoczątkowany w połowie lat 40 XX wieku, nawiązujący m.in. do malarstwa abstrak...
emalia
EMALIA – substancja szklista, przezroczysta lub kryjąca, bezbarwna lub barwiona, którą pokrywa się w wysokiej temperaturze przedmioty metalowe. Nagły...
environment
ENVIRONMENT — z ang.: otoczenie. Rodzaj dzieła, a także działania artystycznego, polegającego na aranżowaniu przestrzeni w taki sposób, aby oddział...
estetyka
ESTETYKA – wrażenie zmysłowe. 1) Dyscyplina filozoficzna, która bada wartości artystyczne, analizuje i ustala kryteria wartościowania przedmiotów i przeż...
faktura
FAKTURA – powierzchnia dzieła sztuki (obrazu, rysunku, rzeźby, tkaniny itp.) zmienna w zależności od tworzywa, techniki, użytego narzędzia oraz in...
forum
FORUM – centralny punkt miasta w starożytnym Rzymie. Plac lokowany zazwyczaj na skrzyżowaniu głównych arterii komunikacyjnych. Zwykle prostokątny począt...
fotografia (historia)
FOTOGRAFIA (historia) – fotografia pojawiła się w 1 poł. XIX wieku we Francji. Przez cały XIX wiek była najważniejszym medium, dopóki nie zastąpił...
fotografia (technika)
FOTOGRAFIA (technika) – z greckiego oznacza rysowanie za pomocą światła. Polega na zarejestrowaniu trwałego obrazu na materiale światłoczułym za pomoc...
fotografia intermedialna
FOTOGRAFIA INTERMEDIALNA —jest to szeroka nazwa, którą spopularyzowała wystawa „Polska fotografia intermedialna lat 80”, zorganizowana w 1988 roku...
fotomontaż
FOTOMONTAŻ — obraz fotograficzny złożony z kilku niezależnych fotografii. Może powstać w formie kolażu, poprzez przyklejenie wyciętych obrazów fotografic...
found footage
FOUND FOOTAGE , z ang. znaleziony (gotowy) materiał filmowy – zjawisko w sztuce istniejące pod tą nazwą od połowy XX w. polegające na wykorzystywaniu istniej...
fresk
FRESK – z wł. pittura a fresco : malowanie na świeżym tynku. 1) Technika malarstwa ściennego polegająca na malowaniu na wilgotnym, świeżo położony...
futuryzm
FUTURYZM , z fr. futurisme , z łac. futurus przyszły – ruch artystyczny powstały w 1909 r. w kręgu włoskich pisarzy, objął również inne dziedziny ...
galeria
GALERIA – 1) Pomieszczenie bądź zbiór pomieszczeń przeznaczonych do prezentacji dzieł sztuki, główne malarstwa lub rzeźby. Początkowo galeria funkcjonow...
gips
GIPS , z gr. gypsos wapno – plastyczna biała masa szybko twardniejąca; powstaje ze zmieszania wody oraz zmielonego proszku otrzymanego po wypalaniu ska...
gotyk
GOTYK — jest to styl w sztukach plastycznych dojrzałego i późnego średniowiecza, ukształtowany we Francji przed połową XII wieku, około 1170 roku ...
grafika
GRAFIKA – jeden z podstawowych działów sztuk plastycznych, polega na powielaniu obrazu z uprzednio przygotowanej formy nazywanej matrycą. W zależności od fun...
grupa a. r.
GRUPA A.R. – artyści rewolucyjni lub awangarda rzeczywista. Awangardowa grupa artystyczna składająca się z pięciu członków: rzeźbiarki Katarzyny Kobro, dw...
grupa blok
GRUPA BLOK – awangardowa grupa artystyczna założona w Warszawie i działająca w latach 1923-1926. Powstanie Bloku związane było z ekspozycją Wystawy ...
happening
HAPPENING — z ang.: dzianie się, zdarzenie. Forma artystycznej wypowiedzi, w której twórca częściowo planuje zdarzenia, ale otwarty jest na przypa...
harmonia
HARMONIA – 1) w mitologii greckiej uosobienie ładu i zgodności; słowo oznacza zgodność, zgodę, wzajemne dopełnianie się, właściwe proporcje, ład; ...
hiperrealizm
HIPERREALIZM – z gr. hyper: nad, ponad. Kierunek w sztuce przeżywający rozkwit w Stanach Zjednoczonych na początku lat 70. Ukształtował się w opozy...
historia sztuki
HISTORIA SZTUKI – nauka humanistyczna zajmująca się badaniem sztuk wizualnych w ujęciu historycznym, a także piśmiennictwem o sztuce. Nazywa, opisuj...
historyzm
HISTORYZM – świadome naśladowanie stylów wcześniejszych epok, jeden z nurtów sztuki XIX wieku. W architekturze 1. poł. XIX wieku, ze względu na zaint...
ikona
IKONA , z gr. eikón , obraz – obraz kultowy ukształtowany w sztuce wschodnio-chrześcijańskiej wyobrażający osoby święte, sceny biblijne i symbole...
ikonografia
IKONOGRAFIA – 1. Zbiór dzieł sztuki (malarstwa, rzeźby, rysunków, fotografii) stanowiących dokumentację jednego tematu, osoby czy miejsca, np. iko...
impast
IMPAST — jest to nałożenie farby pędzlem lub szpachlą stosowane w malarstwie głównie olejnym, rzadziej temperowym. Służył on początkowo do zaakcento...
impresjonizm
IMPRESJONIZM – kierunek w sztuce, przede wszystkim w malarstwie, rozwijający się głównie we Francji w latach 70. i 80. XIX wieku. Jego nazwa powst...
informel
INFORMEL — z fr. informel – niekształty, bezkształtny. Słowo to oznacza „sztukę nieforemną” - kierunek w sztuce europejskiej powstały na przełomie l...
instalacja
INSTALACJA – w sztuce współczesnej przestrzenny układ elementów zaprojektowany przez artystę, najczęściej do określonej przestrzeni. Stosowane są w niej...
interwencja artystyczna
INTERWENCJA ARTYSTYCZNA – rodzaj działania artystycznego polegającego na umiejscowieniu jakiegoś obiektu (niekoniecznie artystycznego) w przestrzeni publ...
kaligrafia
KALIGRAFIA , z gr. calligraphía – sztuka pięknego i wyraźnego pisania szczególnie rozwinięta w Chinach, gdzie jest traktowana jako dziedzina sztuki...
karykatura
KARYKATURA , z wł. caricatura - ładowanie, przeciążanie – przesadne ośmieszające uwypuklenie i wyolbrzymienie charakterystycznych cech postaci, przedmi...
Katarzyna Kobro
KATARZYNA KOBRO (ur. 1898 w Moskwie – zm. 1951 w Łodzi) – artystka awangardowa, członkini ugrupowań artystycznych „Blok”, „Praesens” oraz „a.r”. Je...
katedra
KATEDRA , z gr. kathedra krzesło, siedzenie, siedziba – 1) w kulturze starożytnego Rzymu siedzisko z oparciem, odpowiednik fotela w odróżnieniu od ta...
kicz
KICZ – z niem. kitsch: tandeta, bubel. Nazwa potoczna określająca lichy, bezwartościowy wytwór sztuki plastycznej lub literackiej. Najczęściej określe...
kilim
KILIM — jest to dwustronna tkanina dekoracyjna lub użytkowa, o splocie prostym, lnianej albo wełnianej osnowie i wełnianym wątku tworzącym wzór. K...
kolaż
KOLAŻ — z franc. collage: naklejanie. Technika plastyczna polegająca na zestawianiu na płaszczyźnie wycinków różnych materiałów w zamierzoną całość komp...
kolekcja
KOLEKCJA – 1) zespół przedmiotów tego samego typu, zbieranych ze względu na ich wartości (artystyczne, historyczne, naukowe); kolekcje prywatne często...
komiks
KOMIKS – sekwencyjna historyjka obrazkowa, najczęściej uzupełniona tekstem, ograniczonym do krótkich wypowiedzi bohaterów o charakterze sensacyjnym lub hu...
kompozycja
KOMPOZYCJA — sposób powiązania elementów formalnych dzieła: linii, brył, płaszczyzn, plam barwnych, światła i cienia, tak aby tworzyły całość zgo...
kompozycja przestrzenna
KOMPOZYCJA PRZESTRZENNA – sposób aranżacji przestrzeni odrzucający podział rzeźby na zwartą bryłę i otoczenie. W myśl nowej zasady rzeźba jako kompoz...
komunikacja wizualna
KOMUNIKACJA WIZUALNA — jest to dziedzina sztuki zbliżona do projektowania graficznego, obejmująca wiedzę o sposobach graficznego przekazywania idei ...
konceptualizm
KONCEPTUALIZM – jeden z najważniejszych nurtów w sztuce XX w., w którym idea oraz proces twórczy są ważniejsze niż realizacja dzieła. Jego powstanie...
konstruktywizm
KONSTRUKTYWIZM — w szerszym znaczeniu, zwłaszcza w architekturze, podkreślenie funkcjonalnej, celowej konstrukcji; ogólna zasada kształtowania bryły...
kontrapost
KONTRAPOST , z wł. contrapposto przeciwieństwo, kontrast – zasada kompozycji polegająca na ustawieniu postaci ludzkiej tak, aby ciężar ciała spoczyw...
kontur
KONTUR — jest to zarys kształtu postaci lub przedmiotu, linia obwodząca kształt na rysunku lub malowidle i odgraniczająca jedną płaszczyznę od drugie...
kubizm
KUBIZM — franc. cubism, z łac. cubus: sześcian, kostka. Kierunek w malarstwie XX wieku, zapoczątkowany ok. 1907 roku we Francji przez Pabla Picassa i Ge...
kurator
KURATOR , z łac. curator opiekun – pracownik merytoryczny w muzeum lub galerii sztuki. W Polsce jest to zwyczajowy najwyższy tytuł muzealny kier...
laserunek
LASERUNEK – przezroczysta, lekko zabarwiona warstwa farby kładziona na powierzchnię obrazu, zmieniająca delikatnie kolorystykę dzieła. Wiele warstw...
litografia
LITOGRAFIA – technika graficzna lub odbitka wykonana tą techniką. Litografia pozwala na osiąganie różnorodnych efektów artystycznych zbliżonych do malar...
malarstwo
MALARSTWO – dziedzina sztuk plastycznych, której produktem jest obraz, czyli zasadniczo dwuwymiarowe dzieło sztuki, powstałe dzięki liniom i barwo...
malarstwo materii
MALARSTWO MATERII — jest to rodzaj malarstwa, najczęściej abstrakcyjnego, które zyskało popularność w latach 50 XX wieku, a polegające na grubym na...
malarstwo rodzajowe
MALARSTWO RODZAJOWE – gatunek w malarstwie, rzeźbie lub grafice przedstawiający postacie wykonujące zwykłe czynności. Mogą to być sceny z życia co...
manufaktura
MANUFAKTURA , z łac. manu facta rękodzieło – zakład produkcyjny, w którym produkcja masowa produktu odbywa się ręcznie i oparta jest na podziale...
mauzoleum
MAUZOLEUM – wielki monumentalny grobowiec, najczęściej w formie wolno stojącej budowli bogato zdobionej dekoracją rzeźbiarsko-architektoniczną. Niekied...
media, medium
MEDIA, MEDIUM — określenie środków masowego przekazu, czyli społecznego komunikowania się o szerokim zasięgu: radia, telewizji, prasy, internetu itp. W ...
miedzioryt
MIEDZIORYT – najstarsza technika graficzna druku wklęsłego na metalu; stosowana już w XV w. Na gładko wypolerowanej i zagruntowanej powierzchni płyty...
miniatura
MINIATURA , z wł. minio minia , cynober – 1) iluminacja czyli malarska lub rysunkowa ilustracja zdobiąca rękopis. Malowana farbami kryjącymi (wosk...
minimal art
MINIMAL ART — sztuka minimalistyczna, termin określający tendencję w sztuce współczesnej obecną od końca lat 50. XX wieku, polegającą na stosowaniu...
Młoda Polska
MŁODA POLSKA – zespół zjawisk w polskiej literaturze i sztuce przełomu XIX i XX wieku. Nazwa epoki pochodzi od cyklu artykułów Artura Górskiego opubliko...
neoimpresjonizm
NEOIMPRESJONIZM – kierunek w malarstwie stworzony we Francji w latach 80 XIX w. Pierwsza wystawa neoimpresjonistów odbyła się w 1884 r. Neoimpresjonizm pows...
modernizm
MODERNIZM — z fr. moderne: nowoczesny. Termin określający ogół kierunków literackich i artystycznych, architektonicznych, a także prądów filozofic...
mozaika
MOZAIKA — najczęściej monumentalna dekoracja w postaci ornamentu lub obrazu, wykonana z drobnych, barwnych płytek różnego kształtu: szklanych, ceramicz...
multimedia
MULTIMEDIA — media stanowiące połączenie kilku różnych form przekazu informacji (np. tekstu, dźwięku, grafiki, animacji, wideo) w celu dostarczania odbiorco...
mural
MURAL — słowo pochodzenia hiszpańskiego, oznaczające monumentalne malarstwo ścienne. Powstaje ono przy użyciu odpowiednich farb odpornych na zmienn...
muzeum
MUZEUM – instytucja, która gromadzi, bada oraz opiekuje się obiektami będącymi świadectwem cywilizacji człowieka wraz z jego otoczeniem. Muzea pozysku...
negatyw
NEGATYW — jest to popularna nazwa błony fotograficznej negatywowej w fotografii. Jest materiałem wykorzystywanym w fotografii analogowej i w film...
neo-dada
NEO-DADA — termin po raz pierwszy był użyty w 1958 roku w „Art News” w odniesieniu do prac Jaspera Johnsa przedstawiających tarcze strzelnicze z wmontow...
neoawangarda
NEOAWANGARDA — ten nurt jest kontynuacją historycznej awangardy. Znany filozof i krytyk sztuki Stefan Morawski wyróżnia cztery nurty: 1) technologiczny miesz...
neoplastycyzm
NEOPLASTYCYZM – kierunek sztuki stworzony w Holandii w latach dwudziestych XX wieku przez artystów związanych z ugrupowaniem „De Stijl” wydającym w latach...
NO!art
NO!art — z ang. no – nie, art – sztuka. No-art oznacza „nie-sztukę” – zbiór dzieł kilku amerykańskich artystów (Michel Fisher, Stanley Fisher, Sam Goodm...
nowy realizm
NOWY REALIZM — jest to ruch powołany w końcu lat 50 XX wieku w Paryżu przez krytyka Pierré Restany`ego. Cele nowego realizmu zostały ogłoszone w napisa...
obelisk
OBELISK , z łac. obeliscus , z gr. obeliskos rożen, słup – wysoki słup, przeważnie czworoboczny, zwężający się ku górze, ścięty u szczytu w formie wydł...
odlew
ODLEW — jest to przedmiot wykonany przez odtworzenie w twardym materiale (najczęściej w metalu) modelu wykonanego z nietrwałej masy (glina, wosk ...
olej, technika olejna
OLEJ, TECHNIKA OLEJNA – technika malarska posługująca się farbami olejnymi. Polega na pokrywaniu zagruntowanego płótna, gładkiej deski lub innego ...
op-art
OP-ART — z ang. optical art: sztuka wizualna, wizualizm. Rodzaj sztuki abstrakcyjnej wykorzystującej zjawiska optyczne. Kierunek obejmuje grafikę, mal...
ornament
ORNAMENT , z łac. ornamentum ozdoba – motyw lub zespół drobnych motywów zdobniczych stosowanych w architekturze i innych sztukach plastycznych. Może ...
ołtarz
OŁTARZ , z łac. altare – miejsce składania ofiar kultowych, znane niemal we wszystkich rozwiniętych religiach. Pierwotną formą ołtarzy były wzniesien...
pejzaż
PEJZAŻ – w sztukach plastycznych gatunek przedstawiający widok natury. Dawniej pejzaże występowały często jako tła w scenach religijnych lub mito...
performans
PERFORMANS – z ang.: wykonanie, rodzaj działań wykonywanych przez artystów w obecności widzów. Często przybiera formę działań parateatralnych o zaplanow...
pieta
PIETA , z wł. pietà miłosierdzie – przedstawienie o charakterze historycznym i religijnym opłakującej Matki Bożej z ciałem Chrystusa na jej kola...
pigment
PIGMENT , z łac. pigmentum farba – drobno sproszkowana substancja barwiąca, nierozpuszczalna w spoiwie. Pigment jest wytwarzany z różnych substancji nieor...
plener
PLENER , z fr. (en) plein air (pod) gołym niebem – malowanie krajobrazu bezpośrednio z natury w przestrzeni otwartej. Do XIX w. z natury wyk...
po-sztuka
PO-SZTUKA — jest to pomysł Stefana Morawskiego na nazwę epoki po procesie „samoniszczenia się sztuki” do końca przez neoawangardę. Symptomami po-sztuki s...
polichromia
POLICHROMIA — polichromią nazywa się: 1) wielobarwne malowidła zdobiące ściany, stropy lub sklepienia budowli renesansu i baroku. Znana od staroży...
Polska Szkoła Plakatu
POLSKA SZKOŁA PLAKATU – zjawisko w polskiej grafice projektowej od lat 50. do 70. XX w. Polscy plakaciści tego okresu m.in. Henryk Tomaszewski, Wal...
pop-art
POP-ART — pop — skrót od ang. słowa popular. Kierunek powstał w późnych latach 50 XX wieku w sztuce amerykańskiej i angielskiej, czerpiący inspiracje ...
popiersie
POPIERSIE — popiersie jest określeniem używanym w rzeźbie i malarstwie figuratywnym. Inną nazwą jest półpostać. Termin używany najczęściej na określenie...
portret
PORTRET – przedstawienie wyglądu zewnętrznego, pozycji, charakteru konkretnego człowieka lub grupy ludzi zwanych modelami. Portrety mogą pełnić różne f...
postmodernizm
POSTMODERNIZM — termin określający szereg zjawisk kulturowych, które, według badaczy i teoretyków, nastąpiły po modernizmie. Obejmuje się nim różno...
projektowanie ubioru
PROJEKTOWANIE UBIORU , w ang. fashion design – dziedzina wzornictwa przemysłowego, która się zajmuje się modą i projektowaniem odzieży. Zawód projekta...
prowokacja
PROWOKACJA — działanie artystyczne przygotowane z myślą o poruszeniu publiczności, często zbulwersowaniu, ale przez to sprowokowaniu do głębszych przemyśl...
ready made
READY MADE — z ang.: gotowy przedmiot (fr. object trouvé). Termin nadany przez Marcela Duchampa, słynnego dadaistę gotowemu, fabrycznemu przedmiotowi, któr...
realizm
REALIZM – 1) w szerszym znaczeniu: tendencja występująca w sztuce różnych epok, polegająca na odtwarzaniu rzeczywistości w sposób obiektywny, zgodny z...
realizm magiczny
REALIZM MAGICZNY — był to prąd w sztuce europejskiej i amerykańskiej. Nazwę wywodzi się od niemieckiego historyka sztuki Franza Roha, który użył jej...
relief
RELIEF — z fr. relief. Kompozycja rzeźbiarska wydobyta z płaszczyzny kamiennej, drewnianej metalowej lub innej, z pozostawieniem tła, wskutek rzeź...
renesans
RENESANS — jest to styl w sztuce zapoczątkowany we Włoszech. Główną ideą był powrót do ideału sztuki antyku, jej idealnego piękna opartego na harmonii,...
reprodukcja
REPRODUKCJA , z fr. reproduction – 1) odtworzenie obrazu, tekstu, odbitki fotograficznej itd. przez powielenie lub sposobem drukowanym. Zależnie od...
rewitalizacja
REWITALIZACJA , z łac. re-+vita – przywrócenie do życia, ożywienie – zespół działań urbanistycznych i planistycznych koordynowanych przez lokalną adm...
rokoko
ROKOKO — jest to nurt w sztuce europejskiej XVIII wieku uważany za ostatnią fazę baroku. Zmysłowość, erotyzm, wyrafinowany smak artystyczny, sentyment...
rylec
RYLEC — jest narzędziem do rytowania używanym w niektórych technikach graficznych (np. miedzioryt, drzeworyt). Składa się ze stalowego ostrza osadzon...
rytm
RYTM – 1) regularne powtarzanie się czegoś w jednakowych odstępach czasu lub w jednakowych odległościach w przestrzeni; 2) ustalona kolejność jakichś ...
rzemiosło artystyczne
RZEMIOSŁO ARTYSTYCZNE – sztuka użytkowa, sztuka zdobnicza obejmująca wytwórczość rzemieślniczą o charakterze artystycznym (przedmioty dekoracyjne itp.). Po...
rzeźba
RZEŹBA – 1) trójwymiarowa kompozycja, mająca zazwyczaj charakter dekoracyjny, a nie użytkowy jak architektura. 2) rzeźba w znaczeniu przestrzennej kompoz...
sala neoplastyczna
SALA NEOPLASTYCZNA – przestrzeń wystawiennicza w Muzeum Sztuki w Łodzi mieszcząca się w dziewiętnastowiecznym pałacu fabrykanta Maurycego Poznańs...
secesja
SECESJA – kierunek w sztuce ostatniego dziesięciolecia XIX wieku i pierwszej dekady XX wieku. W wielu językach europejskich „secesja” znaczy „odejśc...
serigrafia
SERIGRAFIA — jest to technika sitodruku (rodzaj szablonu) wprowadzona w 1930 roku w USA, a wywodząca się z Dalekiego Wschodu polegająca na przetłaczaniu farby ...
sitodruk
SITODRUK — jest to odrębna technika graficzna tzw. druku przez szablon; również odbitka otrzymywana tą techniką. Zasada sitodruku polega na przecis...
skandynawski design
SKANDYNAWSKI DESIGN — wzornictwo skandynawskie stało się bardzo popularne w innych krajach Zachodu w latach 50 – 60 XX wieku. Pojęcie skandynawski design s...
skansen
SKANSEN , ze szw. skansen nazwa parku – muzeum na wolnym powietrzu, w którym gromadzi się przenoszone z różnych terenów danego kraju zabytki etnogr...
socrealizm
SOCREALIZM – realizm socjalistyczny. Kierunek w sztuce będący elementem ideologii i propagandy partii komunistycznych w Polsce i innych krajach dem...
statyczność/dynamiczność
STATYCZNOŚĆ/DYNAMICZNOŚĆ — są to określenia rodzajów kompozycji w sztuce. Mogą to być: kompozycja statyczna i dynamiczna. Kompozycja statyczna po...
stiuk
STIUK — jest to materiał zdobniczy powstały z połączenia sproszkowanego białego marmuru z klejem. Stiuk znany już w starożytności, był popularny j...
Władysław Strzemiński
WŁADYSŁAW STRZEMIŃSKI (ur. 1893 w Mińsku Białoruskim, zm. w 1952 w Łodzi) – Polski artysta awangardowy, malarz, teoretyk i krytyk sztuki. Mąż rze...
surrealizm
SURREALIZM — z fr. surréalisme. Kierunek w sztuce ukształtowany w latach 20. XX wieku, biorący się z fascynacji światem snu, podświadomości, halucyna...
symbolizm
SYMBOLIZM – 1) w szerszym znaczeniu: tendencja istniejąca w różnych epokach, której celem było przekazanie ukrytych, duchowych treści za pomocą dzieła s...
synagoga
SYNAGOGA , z gr. synagoge zebranie, zgromadzenie – bożnica, świątynia żydowska; budowla służąca jako miejsce modlitw, ale też m.in.: decydowania o ważnych...
szablon
SZABLON — z niem. Schablone. Wycięta forma w płaszczyźnie kartonu służąca do powielania. Szablon przykłada się do płaskiej powierzchni i całość p...
szkic
SZKIC – artystyczna, swobodnie wykonana notatka , zapis pierwszych pomysłów i koncepcji na dzieło. Pokazuje spontaniczny gest artysty, jego styl i sp...
sztuka abstrakcyjna
SZTUKA ABSTRAKCYJNA — sztuka nieprzedstawiająca, niefiguratywna, bezprzedmiotowa. Terminem tym określa się sztukę nienaśladującą otaczającej nas rzecz...
sztuka feministyczna
SZTUKA FEMINISTYCZNA — jako wyraz świadomej postawy artystycznej sztuka ta pojawiła się w latach 60 XX wieku wraz z rozwojem Ruchu Wyzwolenia Kobiet...
sztuka Głuchych (Deaf Art)
SZTUKA GŁUCHYCH (DEAF ART) – sztuka osób przynależących do społeczności Głuchych, charakteryzuje się m.in.: wykorzystaniem symboli i motywów odnoszącyc...
sztuka kinetyczna
SZTUKA KINETYCZNA – z gr. Kinēma: ruch. Sztuka, która koncentruje się na zagadnieniach związanych z ruchem. Terminem tym najczęściej określa się rzeź...
sztuka krytyczna
SZTUKA KRYTYCZNA — określenie pewnych zjawisk w sztuce artystów polskich debiutujących w I połowie lat 90. XX. Dotyczy działań i prac krytycznie komentu...
sztuka ludowa
SZTUKA LUDOWA — jest to całokształt działalności artystycznej społeczności lokalnej, na ogół wiejskiej. Obok twórczości, którą nazywa się plastyką, ...
sztuka naiwna
SZTUKA NAIWNA – twórczość uprawiana nieprofesjonalnie przez ludzi, którzy nie odebrali wykształcenia artystycznego. Sztukę naiwną charakteryzuje dziecięc...
sztuka nieprofesjonalna
SZTUKA NIEPROFESJONALNA — zjawisko znane w sztuce od końca XIX wieku, obejmuje wszelkie przejawy działań plastycznych powstające w kręgu sztuki naiwne...
sztuka partycypacyjna
SZTUKA PARTYCYPACYJNA – sztuka zaangażowana społecznie, rodzaj strategii, poprzez którą ludzie stają się tworzywem dzieła artystycznego. Artysta ...
sztuka publiczna
SZTUKA PUBLICZNA – sztuka, która powstaje w przestrzeni publicznej, przeważnie w otwartej przestrzeni i w miejscu dostępnym dla wszystkich. Może być w...
sztuka sakralna
SZTUKA SAKRALNA , z łac. sacrum rzecz święta – termin, używany przez historyków sztuki w odniesieniu do wytworów związanych z wiarą, obrzędami, religią. F...
sztuka site-specific
SZTUKA SITE-SPECIFIC – z ang. sztuka zintegrowana z miejscem. Termin stosowany do określenia dzieła sztuki, które powstaje z myślą o funkcjonowaniu w konk...
sztuka ulicy
SZTUKA ULICY — z ang. street art. Sztuka, która powstaje w miejscach publicznych: na ulicy, na murach, chodnikach itp. Są to murale, graffiti, ale...
sztuka użytkowa
SZTUKA UŻYTKOWA – dziedzina obejmująca projektowanie i wykonywanie przedmiotów codziennego użytku. Może dotyczyć zarówno przedmiotów wykonywanych przez art...
sztuka wideo
SZTUKA WIDEO — metoda działań artystycznych wykorzystująca telewizyjne techniki rejestracji i przekazywania obrazu. Rozwinęła się w latach 60. i 7...
sztuka współczesna
SZTUKA WSPÓŁCZESNA — jest to aktualny okres w dziejach sztuki, którego początek umownie wyznaczono na połowę XX wieku (po II wojnie światowej). Nie podle...
sztuka ziemi
SZTUKA ZIEMI — ang. land art; typ dzieła i działania artystycznego, dla których tworzywem jest ziemia, piasek, skały, kamienie itp. Prace tego typu ...
tempera
TEMPERA – 1) Spoiwo emulsyjne zawieszone w środowisku wodnym – substancje oleiste, żywiczne, tłuszcze lub woski. Do XV w. prawdopodobnie były to wsze...
tiffany
TIFFANY , szkło – charakterystyczne wyroby szklane autorstwa Louisa Comforta Tiffany. W 1894 r. L.C. Tiffany opatentował produkcję Favril – rodzaj...
tkactwo
TKACTWO – dział przemysłu włókienniczego i rzemiosła zajmujący się wytwarzaniem tkanin oraz ich wykończeniem. Od czasu neolitu poziome warsztaty...
tkanina artystyczna
TKANINA ARTYSTYCZNA – rodzaj tkaniny wytwarzanej najczęściej ręcznie na prostych, drewnianych warsztatach tkackich, lub na drewnianych ramach przy...
triumfalny łuk
TRIUMFALNY ŁUK – monumentalna budowla znana już od starożytnego Rzymu w kształcie bramy z otworem przelotowym zamkniętym łukowato, wzniesiona dla ucz...
tryptyk
TRYPTYK , z fr. triptyque , z greckiego tríptychos złożony we troje – 1) poliptyk składający się z trzech części: środkowej nieruchomej i dwóch ru...
typografia
TYPOGRAFIA — z gr. typos: uderzenie pozostawiające po sobie ślad oraz grapho — piszę. Obecnie bardzo szeroki termin odnoszący się do prezentacji znaków p...
unizm
UNIZM – Koncepcja artystyczna opracowana przez Władysława Strzemińskiego i przedstawiona w rozprawie Strzemińskiego Unizm w malarstwie z 1928 roku ...
walor
WALOR , z fr. valeur , z późnołac. valor , od łac. valeo jestem silny, zdrowy – zróżnicowane natężenie tonu barwy lub stopnia jasności barwy w ma...
wernisaż / finisaż
WERNISAŻ / FINISAŻ , z fr. vernissage , od vernisser lakierować – pierwotnie we Francji określano tak dzień poprzedzający otwarcie wystawy...
witraż
WITRAŻ – ozdobna kompozycja wypełniająca otwór okienny wykonana z barwionego szkła łączonego za pomocą ołowiu i osadzonego w żelaznych ramach. Tec...
wystawiennictwo
WYSTAWIENNICTWO — inaczej architektura wystaw. Jest to termin, który określa sztukę prezentowania dzieł, przedmiotów, towarów, dokumentów, zjawisk, i...
wzornictwo przemysłowe
WZORNICTWO PRZEMYSŁOWE — jest to nazwa projektowania wzorów dla wyrobów przemysłowych i podnoszenie estetyki i jakości produkcji przemysłowej. Najsłynn...
zakopiański styl
ZAKOPIAŃSKI STYL — jest to bardzo znany kierunek w sztuce polskiej zapoczątkowany w końcu XIX wieku przez Stanisława Witkiewicza, utrzymujący się w ...
złoty podział
ZŁOTY PODZIAŁ , również złote cięcie – to podział odcinka na takie dwie części, iż cały odcinek ma się tak do części większej jak część większa do...